زنان دارای تحصیلات عالی و بیکاری

معصومه محمدی، کارشناس نیروی کار زنان


در سال­های اخیر تحصیلات دانشگاهی زنان جوان کشور افزایش یافته است که به نوبه خود افزایش گرایش به ورود به بازار کار را بدنبال دارد، اما با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور موانع و محدودیت­هایی بر سر حضور ایشان در بازار کار وجود دارد.

بعبارت دیگر درست است که در حال حاضر سهم زنان به لحاظ کمی در دانشگاه­ها در مقاطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد قابل قبول و در مقطع دکترا در حال افزایش است، اما سهم آنان در بازار کار ایران سهم اندکی است؛ مساله‌ای که ذهن هر اندیشمند حوزه اقتصادی و به ویژه بازار کار را فکر وامی­دارد که در صورت فراهم بودن بستر مناسب می­توان از این ظرفیت به نحو شایسته­ای بهره گرفت.

حال از یکسو در داخل کشور بستر فرهنگی آن فراهم نشده است و از سوی دیگر نه تنها در ایران که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و صنعتی نیز بعضی از حوزه­‌ها مردانه است و امکان فعالیت در آن برای زنان مهیا نیست؛ هرچند امکان تحصیلات عالیه در اکثر رشته­‌ها برای دختران فراهم است.

اینجاست که اینان فشار مضاعفی  به بازار کار وارد می‌­آ­ورند. تمامی این موارد دال بر اینست که در حال حاضر زنان در ایران با وجود افزایش سطح تحصیلات، جایگاه باثباتی در بازار کار ندارند.

همانگونه که می‌­دانیم، بیکاری یکی از معضلات اصلی اقتصاد ایران است. اما امروزه بیکاری تنها یک مشکل اقتصادی نیست، بلکه یک معضل اجتماعی، خانوادگی و فرهنگی نیز می­‌باشد.

مسئله وقتی حادتر می­شود که آمار نرخ بیکاری در میان تحصیل‌کردگان دانشگاه‌های کشور نیز کم نیست.

باور جامعه به توانمندی‌های زنان در عرصه‌های مختلف، می­‌تواند گام مهمی در راستای بهره‌­گیری کارا و مؤثرتر از نیروهای کشور برای جامعه‌­ای بهتر به همراه داشته باشد.این ممکن نیست مگر با داشتن اطلاعات جامع و کامل در این خصوص.

با توجه به مباحث فوق­‌الذکر، شرایط کشورمان را از این دیدگاه مورد ارزیابی قرار می‌­دهیم. لذا در این قسمت برای روشن­‌تر شدن مسئله مذکور ابتدا به بررسی میزان تحصیلات عالی زنان و در ادامه به ارزیابی نرخ بیکاری زنان کشور در سال­های اخیر (۹۴-۱۳۸۷) پرداخته می­‌شود. قبل از شروع بررسی نتایج لازم به ذکر است که منطور از زنان دارای تحصیلات عالی تمامی زنانی است که یا در حال تحصیل یا فارغ‌­التحصیل دانشگاهی هستند.

براساس نتایج طرح آمارگیری نیروی­‌کار، میزان حضور زنان در تحصیلات عالی در طی سال­های ۹۴-۱۳۸۷ افزایش قابل ملاحظه­‌ای داشته است که البته بخشی از آن مربوط به انفجار پنجره جمعیتی دهه ۶۰، بخشی مربوط به افزایش ظرفیت دانشگاه­ها و بخشی از آن اقبال تحصیلات عالی از سوی این قشر است.

با نگاهی به جدول زیر ملاحظه می­‌گردد که تعداد زنان دارای تحصیلات عالی از  ۳۴۷۸۶۱۸ نفر در سال ۱۳۸۷ به ۵۵۴۳۵۰۲ نفر در سال ۱۳۹۴ رسیده است. بعبارت دیگر میزان زنان دارای تحصیلات عالی درسال ۱۳۹۴ نسبت به سال ۱۳۸۷ بیش از ۵۳ درصد افزایش یافته است که هرچه سطح تحصیلات افزایش می­‌یابد، بر میزان این سهم نیز افزوده می‌­شود.

چنانچه زنان دارای تحصیلات دکترا در سال ۱۳۸۷ فقط ۶۳۷۷  نفر بوده است، در حالی که این تعداد در سال ۱۳۹۴ به ۵۶۶۹۴ نفر افزایش یافته؛ یعنی در سال­های مذکور حدود ۹ برابر(۸.۹) تعداد زنان دارای تحصیلات دکترا و زنان دارای تحصیلات فوق لیسانس و دکترای حرفه­‌ای ۴.۴ برابر افزایش یافته است.

زنان-دارای-تحصیلات-عالی-بر-حسب-مدرک-تحصیلی

زنان-دارای-تحصیلات-عالی-بر-حسب-مدرک-تحصیلی---2


 

بررسی نرخ بیکاری زنان دارای تحصیلات عالی در سال­های ۱۳۸۷ لغایت ۱۳۹۴ گویای آنست که اگرچه نرخ مذکور افت و خیزهایی داشته است اما این تفاوت­ها به جزء در مناطق روستایی خیلی محسوس نبوده است و بطورکلی نرخ مذکور تا سال ۱۳۹۱ روند افزایشی داشته و از سال ۱۳۹۲ روندی کاهشی داشته است که البته می­تواند دلایل مختلفی از جمله بهبود شرایط بازار کار و یا خروج از بازار کار به دلایلی از جمله دلسرد شدن از جستجوی کار، مسائل خانوادگی و …  داشته باشد. نکته قابل تامل نرخ بیکاری زنان تحصیلکرده روستایی می­باشد که بطورقابل ملاحظه­ای بیش از این نرخ در مناطق شهری و کل کشور است. به نحوی که نرخ بیکاری زنان دارای تحصیلات عالی سال ۱۳۹۴ در کل کشور ۲۹.۵ درصد و در مناطق شهری ۲۸.۴ درصد اما در مناطق روستایی ۴۲.۹ درصد است در سایر سال­های مورد بررسی نیز روندی مشابه همین سال مشاهده می­شود. این مسئله از جهتی مثبت است که به نوعی نشان از افزایش تحصیلات دانشگاهی در بین زنان روستایی دارد اما از سوی مقابل خلا شغل مناسب برای زنان تحصیلکرده در مناطق روستایی را عیان می­کند. بعبارت دیگراز یک سو یک پدیده مثبت فرهنگی و از سوی دیگر یک پدیده منفی اقتصادی را شاهد هستیم. امید است که بستر مناسب رشد همه جانبه روستاها فراهم شود.

بطور کلی در سال­های مورد بررسی کمترین و بیشترین نرخ بیکاری زنان دارای تحصیلات عالی در مناطق روستایی به ترتیب ۳۸.۹ درصد مربوط به سال ۱۳۸۸ و ۵۱.۴ درصد مربوط به سال ۱۳۹۱ و در مناطق شهری وکل کشور کمترین و بیشترین نرخ­­ بیکاری زنان تحصیکرده به ترتیب مربوط به سال ۱۳۸۷ و ۱۳۹۱ با ۲۶.۷ درصد و ۲۷.۶ درصد و ۳۰.۶ درصد  و ۳۲.۰  درصد بوده است.

نرخ-بیکاری-زنان-تحصیلکرده-بر-حسب-مناطق-شهری-و-روستایی

نرخ-بیکاری-زنان-تحصیلکرده-بر-حسب-مناطق-شهری-و-روستایی---2